پارسیفال

احتمالاً همه‌ی چیزهایی که در مورد مادرم می‌نویسم کلیشه‌ایست. از سنی به بعد کلیشه‌ای بودن اذیتم نکرد. اینطوری‌ام. اینطوری فکر می‌کنم. نازل و مبتذل. از این قضیه خوشحال هم نیستم، اما اینطوریست. درمانی برایش بلد نیستم. یا شاید هم حوصله‌ی درمان نداشته باشم.

وقتی مادرم مرد خیلی شدید احساس تنهایی کردم. یک سال بود که پیش پدر و مادرم زندگی نمی‌کردم. قبل‌ترش هم هفت سال ایران نبودم. اما دو سال اخیر که ایران بودم خیلی با مادرم بودیم. اما اینها توجیه این نبود که اینطور خودم را تنها ببینم. فکر کنم علتش جنس رابطه باشد. واقعیت این است که مادرم مرا خیلی دوست داشت. عاشقم بود. عاشق همه‌ی بچه‌هایش بود. جنس دوست داشتنش فرق داشت. انگار همه‌ی دوست‌داشتنها دلیلی دارند اما مادرم مرا بی‌دلیل و بدون منطق دوست داشت. برایش فرقی نداشت که چقدر از محبتش را پس بدهم، او مثل همیشه کار خودش را می‌کرد. اینهمه محبتش اذیتم می‌کرد. اینهمه که حواسش بهم بود کلافه‌ام می‌کرد. بهش می‌گفتم. متلک می‌انداختم. مسخره‌اش می‌کردم اما فرقی نداشت. فاصله‌ی بین دو تا بیمارستانش چند هفته مرخص بود. حالش هم خوب و عادی بود. یا حداقل اصلاً نشان نمی‌داد که قرار است چند هفته بعدش تالاپی بمیرد. منِ احمق با گربه پا شدم رفتم شمال. با ماشین جدیدم. سفر احمقانه‌ای بود. حالم از تهران و از زندگی‌ام و از رابطه‌ام به هم می‌خورد. باید می‌رفتم. برای همین تا دیدم فرجه‌ای هست و حال مادرم خوب است رفتم. ده روز هم ماندم. از همان روز دوم مریض شدم. از همین سرماخوردگی‌های شدید همراه با تب و بدن‌درد. سه روز روی تخت افتاده بودم. فقط یک بار توانستم بلند شوم تا داروخانه بروم. شمال هم سرد و بارانی بود و گربه هم مطلقاً نمی‌توانست کمکی کند. می‌فهمید حالم بد است و با همان نگاه مرموز همیشگی‌اش نگاهم می‌کرد. عین آن ده روز سفر مادرم بهم تلفن می‌زد. هر شب بدون استثنا. کلافه و مریض بودم و نمی‌توانستم درست حرف بزنم. همین نگرانش کرده بود. می‌خواست بیاید شمال پیشم. از پشت تلفن داد می‌زدم که نه خوبم. با همان لحن مادرانه و نگرانش حرف می‌زد. صدایش از پای تلفن می‌لرزید. حالم بد می‌شد وقتی اینطوری می‌کرد. پای تلفن بد باهاش حرف می‌زدم، به امید اینکه چند روزی دست از سرم بردارد. اما فرقی نداشت، دوباره فردا شبش زرزر زنگ می‌زد و می‌پرسید شلغم خوردی؟ سوپ خوردی؟ نمی‌تونی برگردی تهران؟ فکر کنم یک شبش حتی بدون خداحافظی تلفن را کوبیدم و قطع کردم. حالا که مرده، متوجه شده‌ام دیگر هیچ کسی، مطلقاً هیچ کسی در این دنیا نیست که مرا این شکلی دوست داشته باشد. اگر کنار چالوس بیفتم و بمیرم ابداً برای کسی مهم نیست. همه‌ی روابط مقرراتی دارند. کافی‌ست چند بار با دوستانم سر سنگین باشم تا کل دوستی‌ای چندین و چند ساله نابود شود. همه‌ی روابط سیاست دارند. حتی با خواهر و برادر. باید مراقب بود آدمها آزرده نشوند. خیلی از روابط تهش به پول ختم می‌شوند. مثلاً کار کردن: قراردادی مالی که بر اساسش آدم با آدمهای دیگری اندرکنش دارد و در عوض دستمزدی دریافت می‌کند. روابط عاشقانه هم همینند. ازدواج یک قرارداد حقوقی‌ست. باید طرف را تامین کرد؛ پولی و جنسی و احساسی. در هر کدام از این زمینه‌ها کم‌کاری کنی قراردادت از طرف متولی قانون منقضی می‌شود، یعنی همان طلاق. با انگشتهایم روابطم را می‌شمرم و بدون استثنا همه‌شان شکلی از بده‌بستان هستند. چیزی می‌دهی و چیزی می‌گیری. یا پول، یا چیزهای دیگر. بدون این بده بستانها روابط معنی‌شان را از دست می‌دهند. جوهرشان همین است. خودِ رابطه پوششی است برای پوشاندن این بده بستانها و سیاست‌بازیها. حالم از این روابط به هم می‌خورد. مدام باید چیزی بدهی. مدام باید انتظارات را برآورده کنی. مدام باید به این انتظارات فکر کنی، به خواسته‌های طرف مقابل. باید حواست باشد پایت را اشتباهی نگذاری. دائماً باید در حال مهار و کنترل امورات باشی. اینها کجا و رابطه‌ی با مادرم کجا؟ برای همین است که الآن احساس تنهایی می‌کنم. چون خیلی ساده، در یک چشم بهم زدن تنها آدمی که مرا فارغ از این بده بستانها دوست داشت مُرد. الآن فرقها را می‌فهمم. دوست داشتنش اینقدر خالص بود که آزاردهنده می‌شد. چون هیچ وقت نمی‌توانستم به این سوال ساده که «چی از جونم می‌خواد که اینقدر زنگ می‌زنه؟» جواب بدهم. چون مطلقاً چیزی ازم نمی‌خواست و برای منِ کاسب‌منش این غیر قابل فهم بود. خودم را برای خودم دوست داشت. برای اینکه هنوز بخشی از خودش بودم. مطابق قوانین روابط می‌شود گفت محبتش احمقانه و بی‌منطق بود. کسی که اینطوری، خارج از ملاحظات و آینده‌نگری و بده‌بستان کس دیگری را دوست دارد احمق است. در پارسیفال، واگنر داستان پادشاهی را می‌گوید که زخم خورده. زخمش درمانی ندارد. زخمِ آمفورتاس. پادشاه در نبرد با شر، تسلیم وسوسه و شهوت شده و همان موقع کسی نیزه‌اش را دزدیده و با آن پهلوی آمفورتاس را پاره کرده. پادشاهْ زخمی است و ناتوان از انجام رسالتش، و ناراحت از اینکه حتی نمی‌تواند با خیال راحت بمیرد؛ باید زنده بماند و زجر بکشد. انواع و اقسام مرهم‌ها و ضمادها برایش بی‌فایده‌اند. تنها درمانش، رهایی‌اش، توسط «احمقی‌ست که وجودش با شفقت روشن شده». لغت احمق زمخت است. اما لازم است. یا حداقل الآن لزومش را می‌فهمم. پارسیفال همان احمق ساده‌لوح است. از دنیا بی‌خبر. اسمش را نمی‌داند، دنبال پول و پله نیست، دنبال هیچ چیزی نیست و در نهایت می‌تواند ناجی پادشاه باشد. داستان من هم تقریباً همین است. این زندگی مزخرفی که جریان غالبش ناراحتی‌ست، غم و غصه و سردرگمی‌ست، مرا زخمی کرده. زخمش هم درمانی ندارد. زخمِ آمفورتاس است. عفونی‌ست. گاهی بدتر می‌شود. گاهی دردش کم می‌شود. اما همیشه هست. توی این زندگی محبت و شفقت مادرم ممکن بود نجاتم بدهد، به نوعی پارسیفالم بود، یا حداقل می‌توانست باشد. الآن دیگر نیست. چون مرده. من اینقدر کُند و کودنم که حتی وقتی داشتمش هم حواسم نبود که دارمش. یاد سفر ده روزه‌ام می‌افتم، تلفنهایمان، اوقات تلخی‌هایم. مثل یک بچه‌ی نُنر بداخلاقی می‌کردم و باز هم زنگ می‌زد، فردا شبش هم زنگ می‌زد، پس‌فردا شبش هم زنگ می‌زد، چون من همین گهی‌ام که هستم و برای مادرم مطلقاً فرقی نداشت که چقدر گه هستم، شدت دوست داشتنش و جنس شفقتش همان بود؛ بی‌حساب سرریز می‌شد به سمتم. عزاداری برای مادر مرده‌ام یک بخش ماجراست، بخش دیگر مشکلم همین مقایسه است. مدام مادرم را با بقیه می‌سنجم. مقایسه‌ایست بی‌معنی. جلویش تمام روابطم کمرنگ می‌شوند. خنده‌دار می‌شوند. جنس همه‌شان کاسبکارانه بنظر می‌آید. حتی تحریک شده‌ام با دهن‌کجی گند بزنم به تمامی روابطم. با بی‌محلی به آدمها. چون می‌دانم بعد از مدتی، دیر یا زود همه طاقتشان طاق می‌شود، همه‌ی کاسب‌ها. همه‌شان رفتنی‌اند. تنها آدمی که جور دیگری دوستم داشت مرده. تا آخر عمرم هم مورد مشابهی پیدا نخواهم کرد. این قانون طبیعت است؛ نمی‌توانم از اول برگردم داخل رحم یک زن و دوباره بشویم مادر و پسر. بقیه‌ی چیزها شدنی‌ست. می‌شود بارها و بارها ازدواج کرد. می‌شود بارها و بارها دوست پیدا کرد. همین که اینقدر شدنی‌اند باعث می‌شود که ذاتاً بی‌ارزش باشند. تنها آدم باارزش هم که از بین رفته و دیگر برای هر کاری دیر است.